به گزارش گروه سیاسی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ برای دیدن نتیجه نهایی میزگرد و مناظره ها و در مجموع رقابت های انتخاباتی هر چند باید تا هشتم تیرماه صبر کرد اما بسیاری از رسانه ها هم زمان با پیشبرد برنامه های تبلیغاتی در حمایت از نامزدهای مورد نظرشان، تحلیل هایی گوناگونی درباره مناظره ها ارائه داده اند.
نخستین دور از مناظره های تلویزیونی میان ۶ نامزد ریاست جمهوری چهاردهم، ۲۸ خردادماه با موضوع اقتصادی برگزار شد؛ مناظره ای که از دید بسیاری بیشتر پیرامون بحث تحریم پیش رفت و در مقابل نامزدهایی مانند مسعود پزشکیان و مصطفی پورمحمدی که بر ضرورت مذاکره برای رفع تحریم پافشاری می کردند، سعید جلیلی، علیرضا زاکانی و امیرحسین قاضی زاده هاشمی بر پرهیز از دیپلماسی التماسی و اولویت خنثی سازی تحریم تاکید داشتند.
محمدباقر قالیباف نیز به عنوان دیگر نامزد اصولگرا گفت باید با پیشنهادات روشنی مثل اقدام در برابر اقدام، تحریم را حل کنیم. در مناظره سوم، ایجاد زمینه های سفر عفیفانه از سوی قاضی زاده، ضرورت پرهیز از ممنوع الخروجی و مهاجرت هنرمندان از سوی پزشکیان، سه روز سفر رایگان برای هر ایرانی از جانب جلیلی، وقوع شادی های میلیونی در دوره دولت سیزدهم از سوی زاکانی و ... واکنش های متعددی را به دنبال داشت مناظره هایی انتقادبرانگیز سنگینی وزن روابط خارجی در مباحث اقتصادی و بحث تحریم البته باعث شد انتقادهایی متوجه مجموع مناظره شود.
به عنوان مثال، کارشناس دنیای اقتصاد درباره مناظره نخست نوشت: در دو بخش اول مناظره، با وجود مطرح شدن موضوع هایی مانند برنامه هفتم توسعه و اهداف کلیدی آن، ثبات بخشی به اقتصاد کشور و سیاست های اصل ۴۴ هیچ کدام از نامزدها در مورد اصالح نظام بانکی موضوعی را مطرح نکردند؛ در حالی که از اهداف کلیدی برنامه هفتم توسعه، می توان به رعایت نسبت کفایت سرمایه ۸ درصدی توسط بانک ها و کاهش سالانه ۲۰ درصد از ناترازی شبکه بانکی اشاره کرد که نیازمند منابع قابل توجه و چالش های اجرایی بسیار است.
مناظره دوم
مناظره دوم از جنس اجتماعی و با عنوان کلی خدمت عدالت محور دولت ۳۱ خردادماه نامزدها را با یکدیگر مواجه ساخت تا درباره برنامه های خود و رقبایشان سخن بگویند. این مناظره با وجود صحنه هایی مانند ادعای پورمحمدی علیه جلیلی درباره نگاه جناحی به مساله FATF و تک و پاتک های پزشکیان و زاکانی با کلیدواژه هایی مانند ما پدر مردم را درآوردیم و ... به مذاق کسانی که دوست داشتند شاهد مجادله و افشاگری و به عبارت ساده دعوا میان نامزدها باشند، خوش نیامد. البته این به آن معنا نبود که فضای به نسبت آرام حاکم بر مناظره به بحث های جدی و جذاب بیانجامد تا جایی که انتقادها از »کسالت آور« بودن مناظره ها افزایش یافت.
بسیاری هم گفتند در برنامه های صداوسیما مردم شاهد تکرار مکررات از سوی نامزدها بودند. هم زمان نتایج نظرسنجی ایسپا درباره مناظره نخست منتشر شد. بر این اساس تازه ترین نظرسنجی ایسپا که روز ۲۹ و ۳۰ خرداد انجام شد، ۷۳.۲ درصد مردم گفته اند مناظره نامزدها در صداوسیما را تماشا نکردند. نگاه رسانه های فارسی زبان خارجی مانند بی بی سی فارسی به این مناظره نیز چنین بود که در این مناظره برخلاف مناظره اول که عمدتا بدون پریدن نامزدها در میان حرف یکدیگر برگزار شد، نامزدها چند بار سخنان یکدیگر را قطع کردند.
محتوای مناظره سوم؛ از حجاب تا فیلترینگ بلافاصله بعد از دور دوم، روز جمعه اول تیرماه، نامزدها برای مناظره فرهنگی وارد استودیوی صداوسیما شدند؛ مناظره ای که دو موضوع مهم مدنی یعنی حجاب و فیلترینگ محل اظهارنظر آنان قرار گرفت.
در خصوص مساله حجاب، همچنان که انتظار می رفت پزشکیان و پورمحمدی در موضع طرفدار تغییر وضع موجود قرار گرفتند. پورمحمدی با بیان اینکه آنچه در خیابان ها می بینیم، جهت بیان اعتراض است وعده داد لایحه حجاب را پس خواهم گرفت.
پزشکیان نیز با تاکید بر اینکه با زور نمی توانیم زنان را با حجاب کنیم. تیر انتقاداتش مجلس و تلویحا رئیس آن را نشان رفت که لایحه تامین امنیت زنان و جلوگیری از خشونت علیه زنان را در مجلس مسکوت گذاشته اند. اما در میان نامزدها، این اظهارات جلیلی که داریم یک مدلی را در جهان در حوزه زن عرض می کنیم که باعث شده جهان متحیر بماند مورد توجه قرار گرفت و واکنش و اظهارنظرهای متعددی را فضای مجازی برانگیخت.
در میان اظهارنظرهای نامزدهای دیگر، قالیباف گفت بدپوششی و بی حجابی آفت جامعه و خانواده ماست و نباید اجازه بدهیم این اتفاق بیافتد و قاضی زاده هاشمی هم بر این باور بود که بعضی به بهانه آزادی به زنان ما ظلم کرده اند. مطرح کردن موضوع حجاب بان ها از سوی پزشکیان و واکنش زاکانی که نامزد اصلاح طلبان را به دروغ یا شوخی متهم کرد از نقاط داغ بحث وجدل ها بود.
در آن سو، پزشکیان نیز با طرح این پرسش که تا آخر میمانی دیگر طرف مقابلش را به پوششی بودن متهم کرد این اظهارات باعث شد تا نامزدهای اصولگرا پس از مناظره با انتقادهای زیادی روبه رو شوند؛ از جمله خبرگزاری »ایلنا« به نقل از یکی از چهره های سیاسی اصالح طلب نوشت: شاهد تناقض های جدی در بیان مسائل و آن چیزی که کاندیداهای طیف اصولگرا دارند به آن عمل می کنند، بودیم.
چشم در چشم ملت نشستند و زنان و دختران ایران را در زبان و بیان تحقیر می کنند و می گویند با احترام باید برخورد کرد. در این مناظره مطرح کردن موضوع حجاب بان ها از سوی پزشکیان و واکنش زاکانی که نامزد اصلاح طلبان را به دروغ یا شوخی متهم کرد از نقاط داغ بحث وجدل ها بود.
در سوی مقابل هم پزشکیان با طرح این سوال که تا آخر میمانی دیگر؟ طرف مقابلش را به پوششی بودن متهم ساخت. اما درباره بحث فیلترینگ، همه نامزدها مخالفتشان را با انسداد در ارتباطات اعلام کردند. با این حال، نظر نامزدهای طیف اصولگرا و نواصولگرا حمایت از پلتفرم های داخلی و تمجید از آن ها بود. زاکانی در موضعی نزدیک به قالیباف اظهار داشت خارجی ها باید سرور پلتفرم شان را به داخل ایران بیاورند.
دو چهره رقیب نیز بیشتر انتقادهای موجود در زمینه تبعات فیلترینگ و وی.پی.ان فروشی را بازتکرار کردند. در این میان، تقابل زاکانی با پورمحمدی و بیان اینکه بیشترین فیلترینگ در دوران پورمحمدی شکل گرفته تا حدی درجه مشاجره ها را بالا برد. علاوه بر آنچه گفته شد، در این مناظره ایجاد زمینه های سفر عفیفانه از سوی قاضی زاده، ضرورت پرهیز از ممنوع الخروجی و مهاجرت هنرمندان از سوی پزشکیان، سه روز سفر رایگان برای هر ایرانی از جانب جلیلی، وقوع شادی های میلیونی در دوره دولت سیزدهم از سوی زاکانی و ... موضوع هایی بود که نسبت به بقیه مباحث مطروحه بیشتر مورد توجه قرار گرفت و واکنش های متعددی را به دنبال داشت.
در مناظره ها تا اینجای کار موضوع هایی مانند کارنامه دولت های سابق، مسابقه بر سر میراث داری دولت شهید رئیسی و انتقادهای متعددی که نسبت به چهره هایی مانند حسن روحانی رئیس جمهوری سابق صورت گرفته، برجستگی داشته است.
روزنامه ها چه می‌گویند؟
نگاه رسانه های داخلی به مناظرات در مجموع و تا اینجای کار، همچنان که اشاره شد نقد و نگاه های متعددی درباره مناظره ها در رسانه ها مطرح شده و موضوع هایی مانند کارنامه دولت های سابق، مسابقه بر سر میراث داری دولت شهید رئیسی و انتقادهای متعددی که نسبت به چهره هایی مانند حسن روحانی رئیس جمهوری سابق صورت گرفته، برجستگی داشته است؛ همچنین موضوعی که رقبای پزشکیان بر آن اصرار دارند که دولتش دولت سوم روحانی خواهد بود.
روزنامه همشهری در مطلبی با عنوان دولت دوم رئیسی یا دولت سوم روحانی؟ در این باره نوشت: سومین مناظره ۶ کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری درحالی برگزار شد که اظهارات فرافکنانه برخی کاندیداها بازتاب گسترده ای در افکار عمومی داشت. به نوشته این روزنامه، نگاه فرافکنانه پزشکیان و پورمحمدی به برخی مشکلات کشور در حالی است که بررسی ترکیب مشاوران و فعالان ستادهای آنان بیش از هر چیز نشان می دهد مسببان مشکلات کشور و بانیان وضع موجود اکنون در ستادهای آنان فعالند و می کوشند با دادن آدرس های غلط، از زیر بار مسئولیت چالش های فعلی بگریزند؛ موضوعی که بررسی ترکیب ستادها و مشاوران این کاندیداها شاهدی بر این مدعاست.
فرهیختگان نیز در مطلبی با عنوان اجماع منفی بر سر روحانی نوشت: با وجود ضعیف بودن مناظره ها و سطح پایین منازعه ایده های حکمرانی در این سه مناظره، به نظر می رسد هرچند دیرهنگام اما بالاخره منازعه اصلی سیاسی فضای انتخاباتی در حال شکل گیری است. مسابقه برای فرار از میراث روحانی از سوی همه نامزدهای انتخاباتی نشانه مهمی برای این موضوع است.
با این حال اگر فضا همینگونه بماند، هرکسی از میراث روحانی دورتر باشد شانس بیشتری برای کنشگری سیاسی خواهد داشت. در مقابل، روزنامه اصلاح طلب شرق، رقبای اصولگرا را به دادن وعده های نشدنی متهم کرد و نوشت: از یارانه ۴۵ هزارتومانی دولت محمود احمدی نژاد تا سبد غذای دولت حسن روحانی و یارانه بنزین و یارانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزارتومانی دولت شهید ابراهیم رئیسی، مدام اعداد یارانه بزرگ و بزرگ تر شده و تورم چندین برابر آن رشد داشته است.
دولت ها در مقابل بارها گفته اند که پرداخت ارقام سنگین یارانه موجب کسری بودجه و تورم بیشتر و قدرت خرید کمتر مردم شده است اما به طور عجیبی به سیاست پرداخت یارانه نه تنها ادامه داده اند بلکه مدام عدد آن را بیشتر کرده اند. حالا در مناظرات چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، برخی کاندیداها بدون توجه به تجربیات مکرر و شکست آمیز پول پاشی دوباره وعده های بزرگ تر و عجیب تری برای پرداخت یارانه به مردم می دهند!
روزنامه آرمان ملی متعلق به جریان اعتدالیون نیز این بخش از مناظره را تیتر نخست خود قرار داد که پزشکیان: آقای زاکانی جای خدا نشسته اید یا مردم؟« جدا از سوگیری های سیاسی، برخی روزنامه ها نقدهای موضوعی را متوجه مناظره ها و در کل رقابت ها دانستند.
روزنامه خراسان« با تیتر »غفلت از ۴ میلیون رای اولی نوشت: همان گونه که در مناظره ها و برنامه های انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری دیدید، تا این جای میزگردها و مناظره ها، تقریبا هیچ کدام یک برنامه مشخص و مدونی برای دهه هشتادی ها و رای اولی ها ندارند.
روزنامه جوان نیز در گزارشی با عنوان مناظره ۴ دقیقه ای زیر سایه فوتبال ۹۰ دقیقه ای! در بخشی از نقدهای خود آورد: فرصت چهاردقیقه ای به هر نامزد برای تبیین سیاست های کلی اقتصادی یا فرهنگی، و فاصله حدود نیم ساعته با فرصت چهاردقیقه ای بعدی که رشته کلام از دست رفته و کلام قبلی هم منعقد نشده، مانع جذابیت مناظره ها شده است. تمرکز کانال های مجازی رسانه های بیگانه روی تصاویری با عنوان تنش بر سر حجاب در مترو شهر ری همزمان با طرح مباحث مربوط به حجاب از سوی نامزدها، نگاه بسیاری را به خود مشغول کرد تا رویکردهای پیدا و پنهان این رسانه ها در خصوص کلیات انتخابات و برخی نامزدهای خاص، موضوع گمانه زنی های متعددی قرار گیردرسانه های بیگانه چه گفتند؟
نگاهی به بازتاب رقابت های انتخاباتی و به ویژه مناظره ها در رسانه های فارسی زبان خارجی نشان از وجود رویکردی با اشتراکات متعدد میان طیف وسیعی از این رسانه هاست. در یکی از این محورهای مشترک، رسانه های بیگانه بر سردی فضای رقابت ها و بی فایدگی مناظره ها تاکید دارند. به عنوان مثال ایران اینترنشنال، توئیت دبیر شورای عالی نوجوانان و جوانان را منتشر و برجسته کرد: وحید یامین پور دبیر شورای عالی جوانان دولت، در ایکس نوشت چه بسا مناظره های این دوره برخالف انتظار موجب کاهش مشارکت بشود.
او گفت مناظره ها تا سطح گفت وگوهای معمولی کارشناسی پایین آمده که این امر باعث ایجاد سرخوردگی و بی انگیزگی می شود. در میان اظهارنظرهای متعدد و البته مشابه و تکراری کارشناسان ایران اینترنشنال در این باره، یکی از کارشناسان این رسانه مدعی شد: مردم نسبت به انتخابات حکومت، بی تفاوت هستند و حکومت همچنان تلاش می کند تا تنور انتخاباتش را گرم کند.
رادیو فردا نیز درباره مناظره ها چنین گزارش داد: سوابق طوالنی و قطور برخی نامزدها مثل قالیباف و جلیلی و پس از آن ها زاکانی و قاضی زاده که از آن ها با عنوان نامزدهای پوششی یاد می شود و خاستگاه سیاسی پزشکیان، هیچ کدام نتوانسته شور و هیجان مناظرات انتخاباتی دوره های پیشین را تکرار کند. به نوشته رادیو فردا، در مناظره دوم، تکرار جمالت و شعارها چنان بود که حتی گاهی خود نامزدها هم به همدیگر تذکر می دادند.
از این جهت، می توان گفت آن دسته از فعالان سیاسی و انتخاباتی که امید داشتند با انجام مناظرات تنور انتخابات گرم شود، حساب هایشان غلط از آب درآمده است. در کنار این رویکرد عمومی، برخی رسانه های معاند کوشیدند با راستی آزمایی یا انتشار محتوای راستی آزمایی سایر رسانه ها تا حد ممکن محتوای رقابت ها و مباحث مطرح شده در مناظره ها را زیرسؤال ببرند. علاوه بر این محورهای خبری در خصوص انتخابات و مناظره ها، تمرکز کانال های مجازی رسانه های یادشده روی تصاویری با عنوان تنش بر سر حجاب در مترو شهر ری هم زمان با طرح مباحث مربوط به حجاب از سوی نامزدها، نگاه بسیاری را به خود مشغول کرد تا رویکردهای پیدا و پنهان این رسانه ها در خصوص کلیات انتخابات و برخی نامزدهای خاص، موضوع گمانه زنی های متعددی قرار گیرد.
بررسی احتمالات دور دومی شدن انتخابات
سه نامزد پیشتاز مطابق تمامی نظرسنجی‌هایی که در گوشه و کنار منتشر می‌شود، هر کدام بین ۱۷ تا ۲۳ درصد آرای مشارکت‌کنندگان را دارند، مشارکت هم حدود ۵۰ درصد است، به‌اضافه بین ۱۵ تا ۲۰ درصد کسانی که هنوز تصمیم نگرفته‌اند. با این حساب با توجه به جمعیت ۶۰ میلیون‌نفری واجدان شرایط رأی‌دهی، نامزد پیروز که اگرچه نصف به‌اضافه یک آرای مأخوذه را نیاز دارد، باید ۱۵ تا ۱۸ میلیون رأی بیاورد که با این وضعیت، نشدنی است.
اما از میان این سه نامزد، بین جلیلی و قالیباف امکان اجماع فراهم است که به دلایلی تردید دارند. ستاد پزشکیان نیز این وضعیت را با دقت رصد می‌کند و مانند آن دو ستاد اولی نگران اجماع است. قالیباف دیروز برای پنج وعده خود با مردم عهد بست. ستاد جلیلی کار خودش را در آرامش به پیش می‌برد و ستاد پزشکیان با یک دوجین از وزیران روحانی این‌سو و آن سو می‌رود، اما هر جا صراحتاً اعلام می‌کند که دولت سوم روحانی نیست!
حتی دیروز یکی از سخنرانان همایش ستاد پزشکیان رسماً اعلام کرد که «دولت پزشکیان ربطی به روحانی ندارد، چون ما اصلاح‌طلبان اگرچه روحانی را پیروز کردیم، اما او از جنس ما نبود!» به این ترتیب نقطه مشترک سه نامزد پیشتاز اعلام برائت و انزجار از دولت روحانی است؛ و فقط می‌ماند پزشکیان توضیح دهد که چرا با وزیران روحانی از دولت روحانی اعلام بیزاری می‌کنند؟ آیا این همان صداقتی است که به مردم وعده می‌دهند؟!
سه نامزد پیشتاز مطابق تمامی نظرسنجی‌هایی که در گوشه و کنار منتشر می‌شود، هر کدام بین ۱۷ تا ۲۳ درصد آرای مشارکت‌کنندگان را دارند، مشارکت هم حدود ۵۰ درصد است، به اضافه ۱۵ تا ۲۰ درصد کسانی که هنوز تصمیم نگرفته‌اند. با این حساب با توجه به جمعیت ۶۰ میلیون‌نفری واجدان شرایط رأی‌دهی، نامزد پیروز که نصف به‌اضافه یک آرای مأخوذه را لازم دارد، باید ۱۵ تا ۱۸ میلیون رأی بیاورد که با این وضعیت، نشدنی است. اما از میان این سه نامزد، برای دو نامزد امکان اجماع فراهم است.
با این‌حال، درباره اجماع به دو دلیل تردید و تصلیح دارند. تکلیف تصلیح که معلوم است، زیرا خود را اصلح می‌دانند و به خود القا می‌کنند که نباید به نفع کسی که اصلح از تو نیست کنار بروی! اما تردیدی هم وجود دارد که اگر اجماع کنند، شاید آن چیزی را که به دنبال آن هستند، به دست نیاورند.
بر اساس یکی از نظرسنجی‌ها اگر فقط سه نامزد پیشتاز باقی بمانند و بقیه کنار بروند، در آن صورت اگر جلیلی به نفع قالیباف کنار برود، احتمال اینکه بیشتر آرای او به سبد قالیباف بیاید و او را از ۵۰ درصد آرای لازم عبور بدهد و در مرحله اول کار را تمام کند، هست. اما اگر قالیباف به نفع جلیلی کنار برود، چه‌بسا که بخش قابل‌توجهی از آرای او به سبد جلیلی نرود و به دو بخش تقسیم شود یا به سبد پزشکیان ریخته شود یا به سبد آرای باطله. در این میان تکلیف نوع مواجهه آن ۱۵ تا ۲۰ درصدی که هنوز تصمیم به مشارکت نگرفته‌اند با اجماع، مشخص نیست.
ممکن است حضور فقط دو نامزد در انتخابات هشتم تیر، به افزایش مشارکت تا حد بالای آن بینجامد و وضعیت جدیدی رقم بزند و مردم بخواهند در مرحله اول کار را تمام کنند و زحمت مرحله دوم را از دوش خود بردارند! برعکس، ممکن است اجماع هم نتواند آرای خاکستری را تحریک کند، بلکه به کاهش مشارکت هم بینجامد.
این تحلیل را بیشتر از همه ستادهای آن سه نامزد دیگر که در نظرسنجی‌ها هر کدام بین یک تا دو‌ونیم درصد رأی دارد یعنی هر کدام بین ۳۰۰ تا ۷۰۰ هزار رأی، می‌پسندند! زیرا بهانه‌ای برای باقی‌ماندن است، هرچند مشخص نیست یک رأی «مجلسی» در انتخابات ریاست‌جمهوری چه منفعت و امتیازی دارد؟!
به‌هر حال معلوم است که ستاد جلیلی، این تحلیل را که کناررفتن او برای اجماع بهتر است، نمی‌پذیرد و ستاد قالیباف به آن اهمیت می‌دهد. ستاد پزشکیان نیز این وضعیت را با دقت رصد می‌کند و مانند آن دو ستاد اولی نگران این وضعیت است! بوی تردید بیشتر از هرجا در ستادی می‌آید که جمعی از وزیران دولت روحانی را ردیف کرده‌اند تا برای نامزدی که خود را با راستگویی به مردم شناسانده است، تبلیغ کاذب کنند!
ظریف به دنبال چیست؟
بیشتر از همه رفتار کارتونی جواد ظریف و تعمد در ایجاد تنش جلب توجه کرده است. دولت روحانی را حالا هیچ‌کس گردن نمی‌گیرد، حتی معاون اول روحانی می‌گوید دولت پزشکیان، دولت سوم روحانی نیست و رئیس ستاد پزشکیان هم دیروز در شیرودی گفت که روحانی از ما اصلاح‌طلبان نیست! خود پزشکیان هم هربار این را تکرار می‌کند. اما دیروز با جمع کاملی از وزیران دولت روحانی به شیرودی رفت!
رفتار این وزیران که حتی جمله‌به‌جمله سخنرانی‌های پزشکیان را در گوش او می‌خوانند، و رفتار کسی مثل ظریف بیشتر از اینکه نشانه پیروزی باشد، نشانه چیز دیگری است، چیزی شبیه فرصتی برای باز‌کردن گره‌های روانی عبور از شکست هشت سال وعده توافق و ناکامی در آن! و البته پزشکیان باید توضیح دهد چگونه هم با وزیران روحانی پالوده می‌خورد و هم آن دولت را گردن نمی‌گیرند! آیا این همان صداقتی است که به مردم وعده می‌دهند؟!
قالیباف هم در این روز‌های پایانی، از یک تعهد پنج‌فوریتی که مهم‌ترین آن‌ها زمین ۲۰۰ متری به خانوار‌های بدون مسکن است، رونمایی می‌کند. در ستاد جلیلی هم برخلاف آن هیاهوی کاذب و خیابانی ظریف و رفقا، آرامش حاکم است. به‌نظر می‌رسد اکنون هر سه نامزد نگران‌اند و یک تردید جدی به مسئله اجماع دارند. شاید پس از عید غدیر تکلیف اجماع روشن شود، زیرا نامزدها در روز آخر امکان انصراف ندارند و باید تا چهارشنبه این مسئله روشن شود.
گزارش از محمد جهاد
